Zoeken

In 2023 bereikten we meer dan het dubbele aantal leerlingen in het basisonderwijs ten opzichte van het jaar daarvoor. We gaven lessen over slim omgaan met water en over het klimaat. Door middel van snuffelstages, beroepenmarkten en evenementen bereikten we ook veel middelbare scholieren.

Voor ons jeugdbestuur in 2023 was Sophie Lugthart jeugddijkgraaf en Sietske van der Lecq jeugdhoogheemraad. In december gingen zij, samen met de jeugdbestuurders van de andere waterschappen, naar de Utrechtse Heuvelrug, om zich te verdiepen in de uitdagingen van het waterbeheer op deze bijzondere plek.

Het waterschap werkt al jaren samen met gemeenten aan de verbetering van water in de stad. Zo zetten we ons samen in voor het verbeteren van de waterkwaliteit en biodiversiteit, het verminderen van de gevolgen van extreme regen, langdurige droogte en hitte en waterbewustzijn bij bewoners. Elk jaar heeft ons waterschap een financiële bijdrage voor gemeenten om de uitvoering van projecten te stimuleren: de impulsregeling.

In 2023 stelden we in totaal 1.475.000 euro beschikbaar. 12 gemeenten voerden in totaal 28 projecten uit, zoals meer groen en minder tegels, afkoppelen van regenwater van het riool of verbeteren van waterkwaliteit in vijvers en grachten.

Afgelopen jaar is de inzet op het behouden en versterken van de biodiversiteit gecontinueerd. Dat doen we niet alleen door te werken aan waterkwaliteit en ecologie in ons water, maar in 2023 bijvoorbeeld ook door:

• Oplevering van de otterpassage(s) bij Kockengen, waardoor de otter niet meer over een drukke weg hoeft te lopen maar veilig aan de andere kant van een terrein kan komen.

• Het areaal regionale keringen dat ecologisch wordt beheerd is, is gestegen naar 23% (t.o.v. 7% in 2020). Het gaat in totaal om ca. 40 ha ecologisch beheerde regionale keringen.

• Nabij Oudewater aan de Hollandsche IJssel is de eerste grote fauna-uittredeplaats gerealiseerd, waardoor grote zoogdieren zoals reeën het water in- en uit kunnen. Door de hoge kades was dit zonder fauna uittredeplaats niet mogelijk.

• Op de zuiveringsterreinen is het ecologisch beheer gecontinueerd. Dat heeft o.a. geleid tot een visuele toename van een aantal dier- en plantensoorten zoals de ijsvogel, een scholeksternest met jongen, watersnippen, wondklaver, groene specht, sleutelbloemen, pinksterbloemen en brede orchis.

Ook op het gebied van circulariteit zijn we aan het werk, al zijn we hier minder ver dan bij emissies en energie. We doen onderzoek en zoeken partners. In 2023 hebben we de damwandplanken van de Gekanaliseerde Hollandsche IJssel opnieuw ingezet (hergebruik) als beschoeiing langs watergangen, fundatie onder kunstwerken en gevelbekleding op een bedrijfsgebouw.

Naast activiteiten die bijdragen aan onze eigen duurzaamheidsdoelstellingen, gaan we door met maatschappelijke projecten zoals het stimuleren en aanjagen van aquathermieprojecten. De eerste hiervan is in 2023 door Eneco gebouwd op de rioolwaterzuivering in Utrecht.

• Het zonnepanelenpark Meijewetering (naast de rioolwaterzuiveringsinstallatie in Leidsche Rijn) is opgeleverd. Hierdoor wordt jaarlijks 161 MWh aan groene elektriciteit geproduceerd. Dit leidt tot een reductie van 73 ton CO₂.

• In het nieuw afgesloten contract voor het transport van nat slib is afgesproken dat de fossiele brandstof (diesel) standaard wordt vervangen door een duurzame brandstof (HVO100). Dit leidt tot een emissiereductie van 90%.

• We zijn gecertificeerd voor de CO₂-prestatieladder (trede 3) en hebben een CO₂-reductieplan voor de komende vier jaar vastgesteld.

• We zijn gestart met het vervangen van de laatste benzineauto’s van ons wagenpark door elektrische of hernieuwbare diesel varianten.

In 2023 startten we met een onderzoek naar onze zuiveringen, stuwen en gemalen. Wanneer het hard regent, kunnen deze het vele water goed afvoeren. Maar wat als er zoveel neerslag valt dat stuwen en gemalen onder water komen te staan? Blijven ze dan nog werken? Dit onderzoek loopt nog.

Ook kijken we naar situaties met extreme droogte. Zo heeft de provincie Utrecht een Verdringingsreeks gemaakt. Deze Verdringingsreeks treedt in werking als het zo droog is, dat er niet voor alle functies meer voldoende water beschikbaar is. In de reeks staat dan wie als eerste geen water meer krijgt, en wie opvolgend niet meer. We onderzoeken hoe dit in de praktijk zal werken.

In 2023 startten we een proef met zogenaamde infiltratiegeulen op de Amerongse Berg. Die geulen, die we zelf hebben gegraven, moeten voorkomen dat regenwater naar Amerongen stroomt en vervolgens het riool in. Met de geulen wordt het water als het ware omgeleid, zodat het in het bos blijft en daar in de grond wegzakt.

Voor een andere proef maken we gebruik van geulen op de Heuvelrug die er al waren. Vroeger werden zogenaamde sprengen gegraven tot het grondwater werd bereikt. Hier kon men zich bijvoorbeeld in wassen. De meeste sprengen op de Heuvelrug zijn al lang geleden drooggevallen, maar in de bossen van Zeist gaven we ze een nieuwe functie. Samen met partners zorgen we dat het water hier opnieuw kan stromen. In 2023 werd hier een reportage overgemaakt door RTV Utrecht.

In 2018 werd duidelijk wat de gevolgen van klimaatverandering zijn voor de Utrechtse Heuvelrug. Die zomer was het zo droog dat dat niet alleen zichtbaar was op de Heuvelrug zelf, maar ook aan de randen van het gebied. Daar liggen natuurgebieden met grote biodiversiteit, die afhankelijk zijn van water. En ook omringende landbouwgebieden merkten effecten. De conclusie was dat de natuurlijke watervoorraad in het gebied behoorlijk was geslonken.

In 2023 werkten we binnen het project Blauwe Agenda samen met gebiedspartners aan plannen om het water in het gebied beter vast te houden. Want dit water is van essentieel belang voor de natuur, levert jaarlijks miljarden liters drinkwater van de hoogste kwaliteit en speelt een belangrijke rol voor de landbouw op de Heuvelrugflanken.

Klimaatverandering vraagt ook dat we in ons gebied anders kijken naar de inrichting van stad en wijk. Water is wat ons betreft een leidend principe bij bouwplannen en daarom praten we daar vanaf het begin over mee: waar wel en waar beter niet gebouwd kan worden en hoe je wijken zo kunt inrichten of aanpassen zodat ze (beter) zijn ‘afgestemd’ op extreem weer.

Gelukkig wordt het bij bijvoorbeeld gemeenten steeds vanzelfsprekender om het onderwerp water mee te nemen in besluiten over het bouwen of aanpassen van wijken. Bijvoorbeeld: hoe kun je straten en buurten zo kunt inrichten dat extreme neerslag niet leidt tot wateroverlast? In 2023 hebben we met verschillende gemeenten kleinere en grotere wijken aangepast.

Er zijn nog geen goede methodes om PFAS op grote schaal uit oppervlaktewater en afvalwater te halen. Daarom is het belangrijk te voorkomen dat PFAS-stoffen terechtkomen in het milieu. De hele watersector steunt het Europees voorstel om de productie en het gebruik van PFAS volledig te verbieden.