Blik op de toekomst

Uitgelicht

Duurzaam

Ons waterschap wil op een verantwoorde manier omgaan met mens, omgeving en dier. Niet voor niets heeft het nieuwe college in 2023 aangegeven fors verder te willen verduurzamen. Afgelopen jaar is hard gewerkt om bij te dragen aan de duurzaamheiddoelstellingen. Met specifieke projecten, zoals de opening en inbedrijfstelling van zonnepark Meijewetering, maar ook door binnen onze dagelijkse projecten te zoeken naar een duurzame werkwijze (duurzaam opdrachtgeverschap).

CO₂-reductie

  • Het zonnepanelenpark Meijewetering (naast de rioolwaterzuiveringsinstallatie in Leidsche Rijn) is opgeleverd. Hierdoor wordt jaarlijks 161 MWh aan groene elektriciteit geproduceerd. Dit leidt tot een reductie van 73 ton CO₂.
  • In het nieuw afgesloten contract voor het transport van nat slib is afgesproken dat de fossiele brandstof (diesel) standaard wordt vervangen door een duurzame brandstof (HVO100). Dit leidt tot een emissiereductie van 90%.
  • We zijn gestart met het vervangen van de laatste benzineauto’s van ons wagenpark door elektrische of hernieuwbare diesel varianten.

Circulariteit

Ook op het gebied van circulariteit zijn we aan het werk, al zijn we hier minder ver dan bij emissies en energie. We doen onderzoek en zoeken partners. In 2023 hebben we de damwandplanken van de Gekanaliseerde Hollandsche IJssel opnieuw ingezet (hergebruik) als beschoeiing langs watergangen, fundatie onder kunstwerken en gevelbekleding op een bedrijfsgebouw.

Gevelbekleding AQUON hoofdkantoor 1

Maatschappelijke projecten

Naast activiteiten die bijdragen aan onze eigen duurzaamheidsdoelstellingen, gaan we door met maatschappelijke projecten zoals het stimuleren en aanjagen van aquathermieprojecten. De eerste hiervan is in 2023 door Eneco gebouwd op de rioolwaterzuivering in Utrecht.

Biodiversiteit

Afgelopen jaar is de inzet op het behouden en versterken van de biodiversiteit gecontinueerd. Dat doen we niet alleen door te werken aan waterkwaliteit en ecologie in ons water, maar in 2023 bijvoorbeeld ook door:

  • Oplevering van de otterpassage(s) bij Kockengen, waardoor de otter niet meer over een drukke weg hoeft te lopen maar veilig aan de andere kant van een terrein kan komen.
  • Het areaal regionale keringen dat ecologisch wordt beheerd is, is gestegen naar 23% (t.o.v. 7% in 2020). Het gaat in totaal om ca. 40 ha ecologisch beheerde regionale keringen.
  • Nabij Oudewater aan de Hollandsche IJssel is de eerste grote fauna-uittredeplaats gerealiseerd, waardoor grote zoogdieren zoals reeën het water in- en uit kunnen. Door de hoge kades was dit zonder fauna uittredeplaats niet mogelijk.
  • Op de zuiveringsterreinen is het ecologisch beheer gecontinueerd. Dat heeft o.a. geleid tot een visuele toename van een aantal dier- en plantensoorten zoals de ijsvogel, een scholeksternest met jongen, watersnippen, wondklaver, groene specht, sleutelbloemen, pinksterbloemen en brede orchis.

Innovatief

Techniek ontwikkelt snel en we onderzoeken voortdurend in hoeverre we innovatieve oplossingen kunnen inzetten. Bij voorkeur oplossingen die ook bijdragen aan onze ambities op het gebied van duurzaamheid en klimaatadaptatie. Een mooi voorbeeld is het terugwinnen van cellulose uit afvalwater op de rioolwaterzuiveringsinstallatie Leidsche Rijn. Cellulose halen we uit wc-papier en is een nuttige grondstof voor onder meer wegenbouw. Ook innovaties binnen het project Sterke Lekdijkzijn een goed voorbeeld van hoe we samen met partners zoeken naar vernieuwende manieren om de dijk te versterken. Hierbij is er aandacht voor duurzaamheid én zo weinig mogelijk overlast voor de omgeving.

Klimaatadaptief

We merken en weten dat we steeds vaker te maken krijgen met extreme regenval, hoge temperaturen en langdurige droogte. Tegelijkertijd weten we niet precies hoe snel en in welke mate de ontwikkelingen gaan. Dat maakt het uitdagend om goed voorbereid te zijn, ons aan te passen en beslissingen voor de toekomst te maken. Om toch ‘vooruit te werken’, maken we gebruik van gegevens van het KNMI. Dit instituut heeft scenario's berekend die aangeven welke weersomstandigheden we in de toekomst kunnen verwachten.

Water bepalend bij bouwplannen

Klimaatverandering vraagt ook dat we in ons gebied anders kijken naar de inrichting van stad en wijk. Water is wat ons betreft een leidend principe bij bouwplannen en daarom praten we daar vanaf het begin over mee: waar wel en waar beter niet gebouwd kan worden en hoe je wijken zo kunt inrichten of aanpassen zodat ze (beter) zijn ‘afgestemd’ op extreem weer.

Gelukkig wordt het bij bijvoorbeeld gemeenten steeds vanzelfsprekender om het onderwerp water mee te nemen in besluiten over het bouwen of aanpassen van wijken. Bijvoorbeeld: hoe kun je straten en buurten zo kunt inrichten dat extreme neerslag niet leidt tot wateroverlast? In 2023 hebben we met verschillende gemeenten kleinere en grotere wijken aangepast.

Blauwe Agenda: water en de Utrechtse Heuvelrug

In 2018 werd duidelijk wat de gevolgen van klimaatverandering zijn voor de Utrechtse Heuvelrug. Die zomer was het zo droog dat dat niet alleen zichtbaar was op de Heuvelrug zelf, maar ook aan de randen van het gebied. Daar liggen natuurgebieden met grote biodiversiteit, die afhankelijk zijn van water. En ook omringende landbouwgebieden merkten effecten. De conclusie was dat de natuurlijke watervoorraad in het gebied behoorlijk was geslonken.

In 2023 werkten we binnen het project Blauwe Agenda samen met gebiedspartners aan plannen om het water in het gebied beter vast te houden. Want dit water is van essentieel belang voor de natuur, levert jaarlijks miljarden liters drinkwater van de hoogste kwaliteit en speelt een belangrijke rol voor de landbouw op de Heuvelrugflanken.

Studie en onderzoek

In 2023 startten we met een onderzoek naar onze zuiveringen, stuwen en gemalen. Wanneer het hard regent, kunnen deze het vele water goed afvoeren. Maar wat als er zoveel neerslag valt dat stuwen en gemalen onder water komen te staan? Blijven ze dan nog werken? Dit onderzoek loopt nog.

Ook kijken we naar situaties met extreme droogte. Zo heeft de provincie Utrecht een Verdringingsreeks gemaakt. Deze Verdringingsreeks treedt in werking als het zo droog is, dat er niet voor alle functies meer voldoende water beschikbaar is. In de reeks staat dan wie als eerste geen water meer krijgt, en wie opvolgend niet meer. We onderzoeken hoe dit in de praktijk zal werken.

Proeven

In 2023 startten we een proef met zogenaamde infiltratiegeulen op de Amerongse Berg. Die geulen, die we zelf hebben gegraven, moeten voorkomen dat regenwater naar Amerongen stroomt en vervolgens het riool in. Met de geulen wordt het water als het ware omgeleid, zodat het in het bos blijft en daar in de grond wegzakt.

Voor een andere proef maken we gebruik van geulen op de Heuvelrug die er al waren. Vroeger werden zogenaamde sprengen gegraven tot het grondwater werd bereikt. Hier kon men zich bijvoorbeeld in wassen. De meeste sprengen op de Heuvelrug zijn al lang geleden drooggevallen, maar in de bossen van Zeist gaven we ze een nieuwe functie. Samen met partners zorgen we dat het water hier opnieuw kan stromen. In 2023 werd hier een reportage overgemaakt door RTV Utrecht.