Over een kleine steen en een ellenLange Vliet

Gemaal Galecop in Nieuwegein is op 8 mei 2025 het toneel van de officiële ingebruikname van de honderdste vispassage in het gebied van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Een mooie mijlpaal in het verbeteren van waterkwaliteit in het algemeen en van het leefgebied van vissen in het bijzonder.

Gemaal Galecop: mijlpaal in 600 jaar waterbeheer

Maar wist je dat het vorig jaar gerenoveerde gemaal Galecop aan het Amsterdam-Rijnkanaal zelf ook een mijlpaal is, namelijk in ruim zeshonderd jaar waterbeheer? Eeuwenlang was er een afvoerroute van meer dan twintig kilometer lang nodig om overtollig water uit het huidige Nieuwegein en Utrecht-Zuid af te voeren. Het waterschap Heycop, genaamd de Lange Vliet, was de beheerder van deze route. Een kleine gevelsteen in de muur van gemaal Galecop herinnert nog aan dit waterschap.

Waterschap met intrigerend lange naam

Waterschap Heycop, genaamd de Lange Vliet is opgericht in 1385 met als doel het regelen van de afwatering van een groot deel van het tegenwoordige Nieuwegein, een deel van Utrecht en een stukje IJsselstein. Maar het meest verbazingwekkende aan die afwateringsgeschiedenis is wel de ruim twintig kilometer lange afwateringsroute die toen gerealiseerd werd. Het gebied waterde namelijk af bij Breukelen op de Vecht! Misschien heb je je wel eens afgevraagd waarom zoveel watertjes Heycop (in Leidsche Rijn), Heicop (in Kockengen) of Groote Heicop (bij Breukelen) heten. Nou, dat komt dus doordat die allemaal onderdeel uitmaakten van die ellenlange afvoerroute. Het had te maken met het feit dat de afwatering niet mocht concurreren met de afwatering van aangrenzende gebieden. Die hadden genoeg aan de afvoer van hun eigen water en konden dat van anderen er niet bij hebben.

Kaart uit 1650 laat de ellenlange afvoerroute zien

Een kaart uit 1650 van Dammis Huijgensz de Hoij (bekijk een grotere versie elders op deze pagina) laat de hele route zien. Linksonder zie je Utrecht met de Vaartse Rijn die naar linksboven voert. Daar zie je alle polders die afwaterden via de Lange Vliet en de diverse Heycoppen: Oudenrijn, Papendorp, Galecop,  Nedereind van Jutphaas, Rosweide en een klein stukje IJsselstein: IJsselveld. De Lange Vliet (een nog steeds bestaande vliet in de Utrechtse polder Rijnenburg) staat aangegeven, een stukje Leidse Rijn en dan gaat het via Haarzuilens en de Heycop naar Kockengen en Breukelen. De kaartenmaker heeft de hele sliert met enige fantasie op de kaart gekregen. En weet je wat het meest fascinerend is? Dat het toenmalige afvoergebied zo goed als hetzelfde is als dat van gemaal Galecop!

De geschiedenis herhaalt zich

Het Amsterdam-Rijnkanaal is tegenwoordig voor een groot gebied dé afvoerroute naar het IJsselmeer en de zee. Tweederde van het gebied van De Stichtse Rijnlanden watert af op dit kanaal. Maar ook die grote bak heeft zijn grenzen. Daarom zoekt De Stichtse Rijnlanden naar een plek voor een regionale waterberging waar bij extreem veel regen water tijdelijk opgeslagen kan worden. Vooralsnog ligt dat zoekgebied in het noordelijk deel van de Utrechtse polder Rijnenburg. Een deel van het vroegere afvoergebied van waterschap Heycop, genaamd de Lange Vliet. Onze voorgangers waren zo gek nog niet….