De dijkdoorbraak van 1624
Het nieuwe jaar van 1624 is nog maar net begonnen of de dijk breekt door bij Tull en ’t Waal. Door het kruiende ijs stuwt het water in de Lek zo hoog op dat de druk op de dijk te groot wordt en bezwijkt. Het is al de tweede keer dat de dijk hier bij het Oud-Slijkerveer doorbreekt. Eerder gebeurde dat al in 1496.
Al snel staat de hele omgeving van Utrecht en het gebied tussen de Hollandsche IJssel en Woerden onder water. De kades van de Wiericke, tussen Woerden en Gouda, houden het water nog even tegen, maar als ook die bezwijken stroomt het water door tot aan Rotterdam, Delft en Leiden. De ramp in het westen van Utrecht en Holland is groot. Vee verdrinkt en ook huizen komen onder water te staan. In Woerden wordt een dam gelegd om het water af te leiden richting Amstelland, maar dat kunnen de sluizen in de Amstel niet aan en al snel staan delen van Amsterdam blank.
Met man en macht wordt gewerkt aan een ringdijk om het gat in de dijk. Het weer is onstuimig en het vriest. Het dijkleger dicht het laatste gat door schepen gevuld met zand en stenen te laten zinken.
Op 6 maart 1624 dooit het en breekt de nieuwe ringdijk weer door. Het water stroomt opnieuw richting Jutphaas. Dit keer wordt het gat wel snel gedicht.
Om het herstel van de dijk te bekostigen, geeft Hoogheemraadschap Lekdijk Bovendams eeuwigdurende obligaties uit. Eén van die obligaties is nu in bezit van de New York Stock Exchange. Het is de oudste obligatie ter wereld waarop nog steeds rente wordt uitbetaald - door de rechtsopvolger van het vroegere hoogheemraadschap, namelijk De Stichtse Rijnlanden! Maar liefst 15 euro ;-)
Hoewel er bijna vierhonderd jaar van dijkversterkingen voorbij zijn, en de Lekdijk meters hoger en sterker is, kan het water bij een dijkdoorbraak nog steeds tot Amsterdam komen.
Door klimaatverandering zullen er vaker en langere perioden van hoogwater voorkomen. Ook weten we door betere technieken, dat de Lekdijk kwetsbaarder is voor piping (water dat onder de dijk door sijpelt) dan we dachten. Het werk aan de dijk is nooit af.....we zullen de dijk moeten blijven versterken.
Meer weten over de versterking van de Lekdijk? Bekijk op de pagina's van Sterke Lekdijk de animaties van dijkdoorbraken bij Amerongen en Nieuwegein en van project Sterke Lekdijk.
Bekijk de wielen in het echt vanaf de fiets via onze fietsroute Utrechts water! Vriend of vijand?
Schilderij van de aanleg van een nieuwe ringdijk rondom het gat in 1624
De veertienjarige Ian Both maakt in 1624 dit schilderij naar de tekening van Esaïas van de Velde. Links is de ringdijk te zien, die werd gebouwd om het gat te dichten dat bij de doorbraak van de Lekdijk gevormd was. Rechts voor het huis een dijkgraaf of hoogheemraad die toezicht houdt op het herstelwerk. Leden van het dijkleger sjouwen met bossen wilgentenen. Die werden vroeger gebruikt bij het maken en verstevigen van dijken. Rechts zijn nog scheepjes te zien die in het gat zijn gevaren, in een poging dit te dichten.
Gravure van tekening van Esaïas van de Velde uit 1624
Onder zijn tekening schrijft Esaïas van de Velde:
“Den tienden lanuarij vierentwintich Iaer
En sestienhondert, nae Godts zoon geboren waer,
De Leck door hooge vloet en ijsgangh soo aan parste;
Vyanen, dat den Dijck daer tegen over barste.
Dit maeckten bij de vaert een gat soo wijt en diep;
Dat over al het landt van ‘t water onder liep,
Tot binnen Amsterdam, daer ‘t op de Straten woelde.
En eyndelijck door ‘t IJ, in Zuyder-Zee wech spoelde.
Het Gadts gelegentheyt, en hoet met Rijs en Aerdt,
Door kloeck beleyt en Volck gestopt is met der vaerdt,
Wert hier perfect, vertoont Esijas vanden Velde
Dit tot gedachtenis nae ‘t Leven ons bestelde,”
Luchtfoto van de wielen die gevormd zijn bij de dijkdoorbraken in 1624
Klik voor een vergroting (afbeelding: Kaart uit boek M.K.E. Gottschalk van de overstroming van 1624)Kaart van de omvang van de overstroming in 1624 na de dijkdoorbraak in Tull en 't Waal. Uit M.K.E. Gotschalk, Stormvloeden en rivieroverstromingen in Nederland, deel 1 (Assen, 1971)