Archeologische onderzoeken

Archeologisch onderzoek

Op dit moment worden er archeologische onderzoeken uitgevoerd op verschillende locaties. Deze onderzoeken zijn een vervolg op het onderzoek dat vorig jaar plaatsvond. Voor het huidige onderzoek worden er handboringen uitgevoerd om te bepalen of de bodemlagen intact zijn. Dit kan betekenen dat er overblijfselen van oude culturen in de grond aanwezig zijn. Als blijkt dat de bodemlaag intact is, zal er vervolgonderzoek plaatsvinden in de vorm van archeologisch proefsleuvenonderzoek.

Deze onderzoeken worden uitgevoerd voordat we beginnen met de dijkversterking bij Wijk bij Duurstede-Amerongen, om te voorkomen dat we tijdens de werkzaamheden archeologische resten in de bodem beschadigen. Ter hoogte van de historische duikersluis is het nu nog niet logisch om onderzoek te doen, omdat dit zou betekenen dat een deel van de dijk moet worden afgegraven. Op deze locatie zullen we waarschijnlijk archeologische begeleiding uitvoeren tijdens de dijkversterking. Dit betekent dat er een archeoloog aanwezig is die toezicht houdt op de werkzaamheden.

11 mei 2023

Sinds februari 2023 voert RAAP Archeologisch Adviesbureau in opdracht van Arcadis en HDSR archeologisch veldonderzoek uit. Dit doen we om te voorkomen dat we tijdens de uitvoering archeologische resten in de bodem aantasten. RAAP onderzoekt het gebied tussen Amerongen en de Prinses Irenesluis in Wijk bij Duurstede. Dit onderzoek is een uitbreiding van het verkennend archeologisch booronderzoek van vorig jaar.

Hoe wordt het onderzoek uitgevoerd en wat wordt er onderzocht?

Tijdens een archeologisch veldonderzoek boort een archeoloog met een handboor een gat in de grond. Archeologen kijken vervolgens naar de opbouw van bodemlagen en beoordelen of deze intact of verstoord zijn. Een intacte bodem kan betekenen dat er overblijfselen van oude culturen in de grond aanwezig zijn. Als de bodem verstoord is door eerdere bouwwerkzaamheden, worden er geen waardevolle archeologische resten verwacht.

Om te bepalen of de bodem intact is, wordt de grond uit het boorgat geanalyseerd. Een archeoloog onderzoekt of er houtskool, stukjes aardewerk en/of vuursteen in de grond aanwezig zijn. Ook wordt onderzocht of de grond ooit aan het oppervlak heeft gelegen. Dit wordt een veraarde laag genoemd en kan een teken zijn van menselijke aanwezigheid.

Wat vertellen bodemlagen ons over archeologische resten in de ondergrond?

Bodemlagen geven ons inzicht in de geschiedenis van de mens. De lagen in onze bodem vormen de landschappen van vroeger. Een van deze oude landschappen is de hoger gelegen oeverwal van de Rijn en Lek. Vanaf de ijzertijd tot de Romeinse tijd woonden er mensen op deze oeverwal. In die tijd was Dorrestad nog een belangrijk handelscentrum. Later, in de middeleeuwen, stonden er enkele versterkte huizen en huisplaatsen langs de dijk. In de Lunenburgerwaard kan zelfs de oude Lekdijk worden teruggevonden. Deze dijk lag vroeger dichter bij de rivier.

Bij Amerongen wordt gekeken naar andere landschappen, namelijk het Pleistoceen dekzand dat hier vlak onder het oppervlak aanwezig is. In deze bodemlaag kunnen archeologische resten uit de steentijd aanwezig zijn, zoals vuursteenresten en kampementen van jagers en verzamelaars.

Resultaten van het verkennend archeologisch veldonderzoek van vorig jaar

Het archeologische veldonderzoek van vorig jaar heeft interessante informatie opgeleverd over de opbouw van de bodem in het gebied. Het onderzoek heeft inzicht gegeven in de bodemlagen ter hoogte van de 900 jaar oude afdamming van de Kromme Rijn. Er zijn een aantal oude woningen uit de middeleeuwen gevonden in het onderzoek (deze woningen staan op de kaart van Jacob van Deventer uit circa 1560). En bij Amerongen kunnen er in het Pleistoceen zand vondsten en sporen van jagers en verzamelaars worden verwacht.

Karterend archeologisch veldonderzoek

De resultaten van het verkennend onderzoek en wijzigingen in het ontwerp van de dijkversterking afgelopen jaar hebben geleid tot een vervolgonderzoek. Het vervolgonderzoek betreft een karterend booronderzoek, waarbij er per hectare meer handboringen worden uitgevoerd dan bij een verkennend booronderzoek. Hierdoor kunnen archeologen de bodemlagen beter analyseren en inschatten of er mogelijk archeologische resten aanwezig zijn.

Vervolg - Uitwerken resultaten en proefsleuvenonderzoek

Op dit moment zijn alle boringen uit het karterend veldonderzoek voltooid en worden de resultaten geanalyseerd. In overleg met de gemeente Wijk bij Duurstede, gemeente Utrechtse Heuvelrug en de Provincie Utrecht zal vervolgens worden bepaald of er verder onderzoek nodig is. Dit hangt af van het dijkontwerp en de resultaten van het karterend veldonderzoek.

De volgende stap is een proefsleuvenonderzoek. Hierbij worden sleuven gegraven om de bodemlagen beter te kunnen bekijken en eventuele resten te identificeren. Ter hoogte van de historische duikersluis in de afdamming van de Kromme Rijn is het niet logisch om proefsleuven te graven, omdat een deel van de dijk dan moet worden afgegraven. Op deze locatie zal waarschijnlijk archeologische begeleiding plaatsvinden tijdens de uitvoering. Dit betekent dat er tijdens de werkzaamheden een archeoloog aanwezig is die toezicht houdt.