Terugblik op de extreme regenval van 12 en 13 oktober

In het weekend van 12 en 13 oktober viel er op sommige plaatsen tot 120 mm neerslag. Volgens het KNMI was het een bui die maar eenmaal per 20 tot eenmaal per 200 jaar voorkomt, een zeer uitzonderlijke gebeurtenis.

Het watersysteem van sloten, kanalen, gemalen en sluizen dat het waterschap beheert is op een dergelijke grote hoeveelheid neerslag niet berekend. Om een idee te geven: de poldergemalen in de laaggelegen delen van ons gebied kunnen gemiddeld 13 mm water in een etmaal wegmalen. Valt er 100 mm regen, dan duurt het bijna een week voordat het water in de sloten weer het peil van voor de bui bereikt. Als het tenminste niet blijft regenen. Voor het systeem van rioleringen, waarvoor de gemeente verantwoordelijk is, geldt hetzelfde. Ook dit systeem is niet berekend op extreme buien.

In de hoger gelegen gebieden ten oosten van de stad Utrecht zijn geen polders en nauwelijks gemalen. Hier stroomt het water vanaf de Heuvelrug via greppels en sloten naar beneden, het gebied uit. Het is een kwestie van wachten tot het water het gebied verlaten heeft.

Waarom staan de gemalen niet voortdurend aan?

Dat heeft te maken met de consequenties die dit heeft voor gebieden elders. Water dat de gemalen uit de overvolle poldersloten pompen, komt terecht in de hoger gelegen boezemwateren, zoals de Oude Rijn en de Grecht. Die staan met elkaar in verbinding en hebben hetzelfde niveau. Onbeperkt verhogen kan vaak niet, omdat dan elders in ons gebied, of daarbuiten, woonwijken onder water komen te staan, met schade tot gevolg. Dan kiest het waterschap plaatselijk voor een maalstop. Het gemaal gaat uit, de sloten lopen over en weilanden komen onder water te staan.

Mijn kelder is nat door grondwater. Doen jullie als waterschap daar wat aan?

Nee, eigenaren zijn zelf verantwoordelijk voor het waterdicht maken van hun kelder, zodat er geen grondwater kan binnenstromen. De gemeente is eerste aanspreekpunt bij grondwaterproblemen.

Had de wateroverlast voorkomen kunnen worden? En wat gaat het waterschap nu doen?

In het algemeen geldt: nee. Daarvoor was de regenval te extreem. Aanpassen van het water- en rioleringssysteem op dergelijke extreme buien is maatschappelijk niet verantwoord, vanwege de miljarden kostende investeringen. De waterschaps- en gemeentebelastingen zouden dan te veel stijgen.

Plaatselijk zijn er wel aanpassingen mogelijk. Die worden nu door de regiobeheerders van de afdeling Watersysteembeheer onder de loep genomen.

Ook kunnen we nog meer anticiperen op extreme buien door vóór te malen. Dat gebeurt nu weinig, omdat de weersverwachtingen nog te onbetrouwbaar zijn. Het peil verlagen, terwijl de verwachte bui niet komt, kan schade opleveren aan houten funderingspalen en levert door vee kapot getrapte slootkanten op. Medio 2014 verwachten we een nieuw systeem van neerslagverwachtingen in gebruik te nemen. Met duidelijke protocollen voor vóórmalen of niet, hopen we zo beter toegesneden te zijn op extreme buien. Ook kunnen we nog eerder ‘opschalen’, zodat onze calamiteitenorganisatie in actie komt. We kunnen u dan eerder informeren en de wateroverlast mogelijk plaatselijk verminderen. Helemaal te voorkomen is deze echter niet. We zullen allemaal rekening moeten blijven houden met de gevolgen van extreme neerslag.